De Leuvense stripauteur Reinhart Croon liet zich voor zijn jongste graphic novel Fiere Margriet inspireren door een eeuwenoude stadssage. In zijn handen wordt de legende van een trotse vrouw die zich tegen haar lot verzet geen stoffige kroniek, maar een bezwerend, visueel rijk verhaal over trots, schuld en hergeboorte. Croon onderzoekt niet alleen de kracht van mythen, maar ook hoe zulke verhalen blijven nawerken, soms onderhuids, in het heden.
Je keert met Fiere Margriet terug naar een eeuwenoude legende. Wat is het in zulke oude verhalen dat jou blijft aantrekken? Is het de symboliek, de sfeer, of juist dat ongrijpbare mysterie dat erin blijft rondwaren?
De legende van Fiere Margriet is dit jaar exact 800 jaar oud. Ik vind het fascinerend dat een verhaal na acht eeuwen nog altijd leeft bij de mensen, in dit geval de Leuvenaars. Maar wat me vooral trof, is het universele karakter ervan: het speelt zich eerder toevallig in Leuven af, want wat Margriet te verduren krijgt, had overal kunnen gebeuren, in het verleden én in het heden. Het is eigenlijk een #MeToo-historie avant la lettre.
Je kwetsbaar opstellen is geen zwakte maar kracht. Misschien nog moediger dan terugvechten.
Wat me het meest aanspreekt in haar verhaal, en waarom ik al vijftien jaar met het plan rondliep om er een striproman van te maken, is het opvallend moderne karakter van zo’n oude vertelling. De hoofdrol is voor een vrouw, en het verhaal raakt aan de problemen die vrouwen ondervinden in een mannenmaatschappij.
Daarnaast ben ik gefascineerd door geschiedenis en religie. Zelf ben ik niet gelovig in de strikte zin van het woord, maar ik begrijp heel goed dat mensen troost zoeken bij religieuze of ‘legendarische’ figuren. Voor mij gaat religie niet over dogma’s of ontspoorde instituten zoals de Kerk, maar over de verhalen en de verbindende levensbeschouwing erachter. God is voor mij geen wetgever, maar een dichter.
Het genre dat ik in dit boek breng, zou ik omschrijven als een “gothic sprookje”: mysterieus, mistig, unheimlich. Mijn Margriet zou zo één van de Brontë-zusjes kunnen zijn, al voeg ik er graag een scheut magisch-realisme aan toe.
Je baseert je dus op de legende, maar je voegt er ook veel van jezelf aan toe. Heb je veel onderzoek gedaan naar de historische bronnen, of liet je je vooral leiden door verbeelding?
Beide. Ik heb de legende als vertrekpunt genomen en er een vervolg aan gebreid dat tot vandaag reikt. Daardoor kon ik extra thema’s in het verhaal smokkelen. Ik laat Margriet het diepgelovige meisje zijn dat ze in de oorspronkelijke legende was, maar ik laat haar in een geloofscrisis terechtkomen. Pas wanneer ze de twijfel durft toe te laten in haar tot dan toe starre geloof, vindt ze een vorm van rust. Af en toe jezelf en je heilige huisjes tegen het licht houden is een teken van kracht, niet van zwakte.
Ik heb haar ook uitgesproken feministische trekken meegegeven. In de legende verweert ze zich tegen haar aanranders, maar in mijn versie doet ze dat niet om haar maagdelijkheid te bewaren. Ze vecht omdat ze baas wil blijven over haar eigen lichaam, omdat ze zelf het stuur van haar leven wil vasthouden. Trots en zelfbewust.
Die band met plaats en tijd blijft bijzonder. Je woont en werkt in de omgeving van Leuven, een stad die zelf vol verhalen zit. Hoe beïnvloedt die omgeving jouw werk?
Ik woon eigenlijk net buiten Leuven, maar ik kom er heel vaak. Als halve buitenstaander kan ik de stad misschien nog meer naar waarde schatten dan wie er dagelijks doorheen wandelt. Wat afstand helpt. Elke keer als ik de stad binnenfiets, ben ik opnieuw verwonderd. Bij elk nieuw weetje dat ik ontdek, voel ik een soort dankbaarheid en wordt de band hechter. Leuven bezoeken is voor mij alsof je een boek openslaat dat niet ophoudt met verrassen. En ik ben er wel geboren, dus ik word gedoogd. (lacht)
Van de stad naar jouw hoofdpersonage: Margriet is trots, koppig en kwetsbaar tegelijk. Wat fascineert jou in die morele ambiguïteit?
Ik wou haar neerzetten als een “sterke vrouw”, maar niet in de zin van onverzettelijk. Sterke karakters zijn precies degenen die hun overtuigingen durven aftoetsen aan tegengeluiden. Mijn Margriet stelt zich dus bewust kwetsbaar op, maar net dat is haar groeikracht. Zo kan ze haar overtuiging bijstellen waar nodig en sterker maken.
Die kritische levenshouding zie je ook terug in de universiteit van Leuven, die voor een groot stuk het DNA van de stad bepaalt. Onze universiteit is dan wel katholiek, maar dat weerhoudt haar niet om kritische, diepgravende wetenschap te beoefenen. Daardoor blijft ze groeien en relevant. In tegenstelling tot de Kerk, die vastgeroest is in oude dogma’s en van binnenuit is beginnen rotten.
In het boek lijkt ook een onderstroom van schuld en bevrijding aanwezig. Welke hedendaagse emoties of thema’s heb je in dat middeleeuwse verhaal willen vlechten?
Schuld, of “zonde”, is een typisch christelijk hoofdthema, maar het blijft herkenbaar. Schaamte en schuldgevoel komen voor bij veel slachtoffers van aanranding, meestal vrouwen. Ook bij kinderen die slecht behandeld worden, bij partnergeweld… Het zit diep in ons om de schuld bij onszelf te zoeken, terwijl het voor buitenstaanders duidelijk is dat ze slachtoffers zijn. Ook in mijn verhaal vraagt Margriet aan Jezus: “Is het dan toch mijn schuld wat me is overkomen?”
Je kan proberen je trauma te verwerken op twee manieren. De eerste is het harnas aantrekken en wraak nemen. Dat doet Margriet eerst, maar volgens mij verdooft dat alleen kortstondig.
De tweede manier is dicht bij jezelf blijven en je persoonlijkheid niet laten vervormen door wat je is overkomen. Vroeger deden mensen dat door troost te zoeken bij Maria of bij Fiere Margriet, een denkbeeldige moeder die naar je luistert. Vandaag doen we dat bij een psycholoog: dan leg je juist dat harnas af. Je kwetsbaar opstellen is geen zwakte maar kracht. Misschien nog moediger dan terugvechten.
Voor alle duidelijkheid: als je een vechter bent, mag je vechten. Maar voor de meeste mensen is het niet the way to go.
Tussen verleden en toekomst: is er al een volgend project waar je aan werkt?
O ja! Ik ben momenteel twee grote stripprojecten aan het voorbereiden. Mijn werk als illustrator schuift naar de achtergrond en ik richt me opnieuw volledig op mijn eerste liefde: het stripverhaal. Dat is het medium waarin zowel de tekenaar als de verteller in mij aan bod komen. Ik ben dus weer “stripmaker”, meer dan ooit.
Ik ga nog niet in detail, maar het worden opnieuw historische stripromans. Één situeert zich in de Franse Revolutie, het andere in het interbellum en de Tweede Wereldoorlog.
Wie Fiere Margriet dichtklapt: wat zou je willen dat blijft nazinderen?
Ik hoop dat lezers haar niet herinneren als een onaantastbare heilige op een sokkel, maar als een mens van vlees en bloed. Als iemand die nieuwe levenskracht vond door haar overtuigingen te durven herzien.
Moedige Margriet.
Dank je wel om mij deze eeuwenoude stadssage bij te leren en om ervoor te zorgen dat we de Moedige Margriet niet zullen vergeten Reinhart!
Fiere Margriet telt 136 pagina’s en werd uitgegeven door Oogachtend.