Onlangs verscheen bij Oogachtend het tweede boek van Joris Mertens. Bleekwater staat opnieuw bol van de referenties naar de films van de jaren zeventig, een periode waar de gewezen storyboard tekenaar graag naar terugkeert.
door Bruno Willaert.
Dag Joris, proficiat alvast met je tweede boek! Kan je in het kort eens omschrijven waar die over gaat?
Dankjewel! Het tweede boek lag eigenlijk al te ronken in mijn hoofd toen ik aan Beatrice begon, maar ik miste nog enkele elementen. Het verhaal, dat zich afspeelt midden jaren zeventig, is een karakterschets van François, een niet overdreven knappe man van in de vijftig in goedkoop kostuum en ‘plastron’, die in een grootstad werkt als chauffeur van een droogkuisfirma. Hij denkt te beseffen dat het leven voor hem weinig in petto heeft, maar desalniettemin speelt hij elke week wel trouw op de Lotto, met steeds dezelfde cijfercombinatie, waarvan hij sterk overtuigd is dat het ooit bingo gaat zijn. Het binnenbrengen van zijn biljet bij de krantenkiosk van de charmante Maryvonne is altijd een lichtpuntje, en je voelt dat hij haar eigenlijk graag wil helpen, vooral omdat ze een schattig dochtertje heeft, Romy.
Het thema is terug het idee dat het echte grote leven zich elders afspeelt terwijl de banale dagelijksheid der dingen geruisloos voorbij glijdt.
Hij krijgt op een dag een niet zo snuggere collega opgezadeld, die hij het vak van chauffeur moet aanleren. Naast ergernis bekruipt hem een onaangenaam gevoel dat zijn toekomst bij het bedrijf onzeker wordt. Het helpt ook niet dat het al wekenlang aanhoudend regent, zonder veel opklaringen in het vooruitzicht. Zijn avonden slijt hij in de stad. Hij kent alle cafés, snackbars en cinema’s als z’n broekzak, maar innerlijke rust vindt hij niet. Op een werkdag als alle anderen wordt François geconfronteerd met een dramatische situatie waarbij hij een beslissing neemt die zijn leven misschien zou kunnen omgooien. Misschien.
Het verhaal speelt zich opnieuw in Parijs af met heel wat prachtige spreads tot gevolg. Wat fascineert je zo aan Parijs dat je ernaar terugkeert?
Interessant dat je Parijs vernoemt, want net zoals bij Beatrice, heb ik een soort fantasiestad samengesteld van plekken en gebouwen uit Brussel, Parijs, en Antwerpen. Onder meer het Antwerpse Centraal Station en het Astridplein zit er in, en het Brusselse gerechtsgebouw, terwijl het openingsbeeld dan weer inderdaad aan Parijs en de Seine refereert. Ik vind het idee van een groezelige grootstad die ’s nachts mensen verslijt artistiek bijzonder boeiend. Raymond Van Het Groenewoud en Marc Didden hebben dat beiden erg treffend geschetst in het nummer en de film Brussels By Night.
Bleekwater lijkt in eerste instantie een tranche de vie met per hoofdstuk een referentie naar de belangrijkste personen uit François, het hoofdpersonage, zijn leven, tot een plottwist gans de sfeer doet veranderen. Was die aanloop nodig om aan te tonen hij in het leven stond?
Inderdaad, het verhaal is tragikomisch en daarvoor moet je de lezer in staat stellen zich emotioneel te identificeren met een personage. Humor en tragiek kunnen best samengaan, in de juiste verhouding. Het thema van Beatrice komt hier ook terug, het idee dat het echte grote leven zich elders afspeelt terwijl de banale dagelijksheid der dingen geruisloos voorbij glijdt. Bleekwater kan je interpreteren als een vruchteloze zoektocht naar de rijkdom van het leven terwijl de essentie ervan al die tijd binnen handbereik lag. Je hebt elke bladzijde van Bleekwater nodig om emotioneel bij de menselijkheid van François betrokken te raken, om de tragiek van het personage te begrijpen.
Je kan moeilijk naast het filmische aspect van het boek kijken. Naast de filmische camerastandpunten en de storyboard-achtige situaties zitten genoeg referenties naar films van de tweede helft van de jaren zeventig met de filmaffiche van Taxi Driver, de chauffeur die genoemd blijkt te zijn naar Alain Delon en de twee kinderen die doen denken aan The Shining. Zijn de jaren zeventig de beste periode van de cinema geweest voor jou?
Dat is grotendeels persoonlijke romantiek. Ik heb een kleine dertig jaar voor film en televisie gewerkt in decor, visuele effecten, en storyboards, en heb door samen te werken met sterke regisseurs geleerd om verhalen te vertellen via beelden, en ook hoe je bijvoorbeeld subtiele verhoudingen tussen personages kan tonen door hun positie in beeld. Ik was kind in de jaren zeventig en tachtig en de films uit die tijd brengen me ook terug naar vroeger. Er zijn toen uiteraard erg goeie en mooie dingen gemaakt, zoals Le Cercle Rouge en Le Samourai van Jean-Pierre Melville met Alain Delon en Yves Montand. Ik had het al over Brussels By Night, maar ook Zaman van Patrick Le Bon, dat zich in het Antwerpse politiemilieu afspeelt in de jaren zeventig, is nog steeds een goeie film met een uitgesproken sfeer. In die trant is de Duitse film Christiane F: Wir Kinder Vom Bahnhof Zoo, met muziek van David Bowie, ook boeiend. Steden zagen er toen anders uit, je had nog niet het alomtegenwoordige universele straatmeubilair, de afbraak van prachtige oude gebouwen was volop aan de gang, vervuiling was alomtegenwoordig, net als het beginnende amalgaam aan bouwstijlen en lichtreclames.
Naast de Glou-Glou reclame zitten er deze keer nog enkele reclamegrapjes in, zoals Schtinck Cigarillo’s, Xenix Télévisions of Canisloupe matrassen (‘ik kan niet slapen’ in het Brussels). Het soort grappen waar Hergé en Franquin zich ook al mee bezighielden. Wat mij daarin ook amuseert is dat de Fransen dat niet begrijpen (lacht).
Bleekwater verschijnt redelijk kort op Beatrice, je eerste boek. Je had duidelijk de smaak te pakken na je eerste boek?
Beatrice is kort na de Vlaamse publicatie ook verschenen in Frankrijk, bij Rue De Sèvres, en doet het daar relatief goed. Een tweede boek drong zich dan natuurlijk op, en liefst binnen een redelijke termijn. Zoals ik al zei was er al een idee, dus dat is allemaal relatief goed gelukt, hoewel ik de laatste twee maanden bijna zeven op zeven heb gewerkt. Ik ben namelijk niet iemand die elke dag kan tekenen. Ik heb al wel eens een slechte periode waarin niks lukt en dat moet ik dan uitzweten. Maar uiteindelijk is het gelukkig goedgekomen. Als het bij de Vlaamse uitgave alleen was gebleven, had ik misschien niet voortgewerkt.
Wat wordt je volgende project?
Er hangt van alles in mijn hoofd op dit moment, maar nog niets welomlijnd. Dat mag wel stilaan gaan komen, maar op dit moment heb ik het nog steeds druk met andere klussen af te werken, administratie, een afwas van zeven maanden, weet je wel… en interviews! (lacht)
Ik hoop alleszins dat ik met Bleekwater en de Franse vertaling Nettoyage à Sec kan verdergaan op het elan van Beatrice. Voorlopig wil ik ook niet met iemand samenwerken omdat ik dan ten eerste royalty’s moet delen, en ten tweede ook eigenlijk gewoon m’n zin wil doen en een eigen koers varen.
Hartelijk dank voor het interview!
Bleekwater telt 152 pagina’s en is verschenen bij Oogachtend.
Bestel Bleekwater »
Profiel Joris Mertens »
